اقتصاد آرا : «اچ‌اس‌بی‌سی» شناخته شده‌ترین بانک بین‌المللی است که یک و نیم قرن پیش کار خود را در شرق آسیا شروع کرد؛ بانکی که نماد یکی از بزرگترین شرکت‌های چند ملیتی است و در زمینه بانکداری و مدیریت ثروت فعالیت می‌کند. این بانک زمانی در ایران شعبه داشت و حالا یکی از بزرگترین موسسات مالی و بانکداری دنیاست و شاید یکی از نکات جالب توجه دراین بانک حضور یک فیزیکدان ایرانی در جمع کارمندان این بانک است.
دکتر سام ساروی فیزیکدان ایرانی است که در یکی از شعب “اچ‌اس‌بی‌سی” فعالیت می‌کند. وی در گفت‌و‌گو با پیام کارآفرین از تجربه کار در این بانک بین المللی می‌گوید و بهترین بخش آن را «یادگیری و پیشرفت هر روزه» توصیف می‌کند.
شما استاد فیزیک هستید، رساله دکترای‌تان در زمینه نظریه ریسمان و سیاه چاله‌هاست؛ تصور اینکه روزی کارمند بانک شوید برای خودتان عجیب نبود؟
من در سال ۱۳۸۹ دکترایم را در رشته فیزیک از دانشگاه صنعتی اصفهان گرفتم اما تا آن زمان هیچکس به من نگفته بود که مهارت و تخصصم می‌تواند در زمینه امور مالی به کمک بانک‌ها بیاید. برای همین اصلا فکر نمی‌کردم روزی برسد که در یک بانک مشغول به کار شوم و همیشه تصورم این بود که به عنوان استاد دانشگاه بازنشسته خواهم شد. حدودا یک سال و نیم پیش، یکی از دوستانم که در اچ‌اس‌بی‌سی کار می‌کند، درباره بخشی از بانک به من توضیح داد که روی مدل‌های ریاضی کار میکنند و به حوزه تخصصی من نزدیک است. او توصیه‌نامه‌ای برایم نوشت و به نوعی فرآیند جذب من در بانک از همینجا شروع شد.
فرآیند استخدام شما چقدر طول کشید؟
در اچ‌اس‌بی‌سی معمولا به دو شکل نیرو جذب میکنند؛ یا در رسانه‌های رسمی کاریابی آگهی می‌زنند یا افرادی که به عنوان کارمند در خود بانک مشغولند، در قالب یک توصیه‌نامه، فردی را که فکر میکنند توانایی لازم برای یک موقعیت شغلی اعلام شده را دارد، معرفی میکنند. البته فرد توصیه‌کننده باید کاملا ناشناس باشد تا تعارض منافع پیش نیاید. مثلا ممکن است مسئولان استخدام در رودربایستی قرار بگیرند و بدون اینکه صلاحیت متقاضی احراز شود، او را جذب کنند یا اینکه برعکس، فرد دارای صلاحیت را به دلیل اختلاف شخصی رد کنند. استخدام من به شیوه دوم بود و کمتر از ۳ هفته طول کشید.
شما بدون اینکه تجربه کار در بانک داشته باشید به مصاحبه رفتید؛ سوالی نپرسیدند که احساس کنید اطلاعاتتان در زمینه کار بانک ناچیز است یا احساس ناخوشایندی به شما دست بدهد؟
من در زمان پاندمی کرونا و طی ۲ نوبت به شکل آنلاین مصاحبه کردم. اصلا اصراری بر اینکه شما فلان چیز را نمی‌دانید، ندارند چون هدف این است که در یک ساعت ببینند شما چه توانایی‌هایی دارید و اگر مباحث لازمی هست که نمی‌دانید، چقدر طول می‌کشد سازمان آنها را به شما آموزش بدهد. من اصلا احساس نکردم مصاحبه کننده‌ها می‌خواهند دانسته‌های خودشان را به رخ من بکشند. ضمن اینکه اگر چنین رفتاری ببینید می‌توانید به منابع انسانی شکایت کنید و آنها در صورت اثبات موضوع، برخورد میکنند.
اچ‌اس‌بی‌سی ۳ هفته بعد از مصاحبه با شما قرارداد بست؟
چند ماهی طول کشید تا به امضای قرارداد ۳ ماهه تحت عنوان «دوره آزمایشی» رسید. بانک برمبنای قوانین کار در لهستان، موظف است بعد از این مدت، یا قرارداد مادام العمر ببندد یا قطع همکاری کند. من هم در حال حاضر بیشتر از یکسال می‌شود که در اچ‌اس‌بی‌سی و برمبنای قرارداد مادام‌العمر مشغول به کارم.
اولین روز کاری شما در بانک چطور بود؟
بانک هر ماه برای تمام کسانی که تازه جذب می‌شوند، یک تور ۷ ساعته می‌گذارد که در آن به موضوعاتی مثل تاریخچه بانک، ساختار تصمیم‌گیری، قوانین حقوقی، مسائل مربوط به منابع انسانی, ارزش‌های درونی بانک و … پرداخته می‌شود؛ این روند برای من هم طی شد. بعد هم در یک جلسه ۲ ساعته با رئیس مستقیم خودم صحبت کردم و با روند کار آشنا شدم. اچ‌اس‌بی‌سی در لهستان شعبه ندارد و من در بخش پشتیبانی بانک و تیم مدیریت ریسک کار می‌کنم. وظیفه ما بررسی و ارزیابی مدل‌های ریاضی است که توسط تیم‌های دیگر تولید شده و قرار است از طرف بانک در بخش‌های مختلف مثل تسهیلات استفاده شود یا هم‌اکنون در حال بهره‌برداری است.
پیش از اینکه استخدام شوید، با اچ‌اس‌بی‌سی آشنایی داشتید؟
تاحدودی اما در همان تور چند ساعته بیشتر با این بانک آشنا شدم. اچ‌اس‌بی‌سی بیش از۱۵۰ سال سابقه دارد و به شکل جدی در تمام دنیا فعال است و حضور جدی دارد؛ از ژاپن، چین و هنگ‌کنگ گرفته تا اروپا، آفریقا، آمریکای شمالی و جنوبی.
اگر بخواهید در چند جمله اچ‌اس‌بی‌سی را توصیف کنید، چه می‌گویید؟
اچ‌اس‌بی‌سی یک ابربانک است که تاب‌آوری بالایی در مواجه با بحران‌های اقتصادی دارد. آنقدر حجم مالی بزرگ و ذخیره دارد که بتواند در شرایط بحرانی از آن استفاده کند. مثلا در بحران‌های اخیر مالی توانست چند بانک با سابقه را خریداری کند. ضمن این که اچ‌اس‌بی‌سی در نقاط مختلف دنیا حضور جدی دارد و به این ترتیب تمام تخم مرغ‌هایش را در یک سبد نمی‌گذارد.
فعالیت‌های این بانک بیش از همه حول چه خدماتی است؟
عمدتا متمرکز بر ارائه تسهیلات است و به دولت‌ها، بانک‌های بزرگ، کارآفرینان، سرمایه‌گذارها و مشتریان خرد وام می‌دهد. یعنی به من شخص حقیقی که وام مسکن یا خرید خودرو می‌خواهم تسهیلات می‌دهد تا مابقی مشتریان.
اشاره کردید اچ‌اس‌بی‌سی در لهستان شعبه ندارد اما کنجکاوم بدانم سایر بانک‌ها در فرآیند اعطای تسهیلات، چگونه صلاحیت متقاضیان را تایید میکنند؟
اچ‌اس‌بی‌سی در اینجا شعبه ندارد به همین دلیل درباره این بانک نمی‌توانم صحبت کنم اما روند در سایر بانک‌ها به این شکل است که برای مشتریان بزرگ، مدارک متعددی درخواست میکنند. منتهی اگر شما مشتری خرد باشید و مثلا وام مسکن بخواهید، اعتبار شما در شبکه بانکی، نقش ضامن شما را بازی خواهد کرد. برای همین کارت اعتباری و داشتن سابقه خوب اعتباری خیلی مهم است. بانک برمبنای شاخص‌های مختلف اعتبار شما را می‌سنجد؛ مثلا اینکه در چند سال اخیر چقدر زندگی و درآمد باثباتی داشتید، قبلا در استفاده از کارت اعتباری خود چقدر تابع قوانین بودید و تا چه میزان خوش‌حساب هستید، سرپرست خانوار هستید یا نه. موارد دیگری مثل ملیت یا سن را هم در نظر می‌گیرند اما نکته اینجاست که در نهایت بانک روی وام دادن به متقاضی، یک میزان ریسک را می‌پذیرد و دنبال این نیست که با مدارک متعدد، ریسک خودش را به صفر برساند.
اگر بخواهیم مثالی بزنیم؛ وام مسکن بر چه مبنایی و تا چه میزان اعطا می‌شود؟
برای دریافت این نوع وام، اول باید خانه‌ای که قصد خرید آن را دارید، تعیین کنید و بتوانید بین ۱۰ تا ۲۰ در صد از مبلغ کل آن را به شکل نقد پرداخت کنید. اگر مدارکتان مورد تایید بود، مثلا درآمدتان در یک سال اخیر با مبلغ خانه مد نظرتان تناسب داشت یا میزان اقساط سایر وام‌هایی که تاکنون دریافت کرده‌اید را به موقع پرداخت می‌کنید و … بانک مابقی پول مورد نیاز برای خرید خانه را تحت عنوان وام مسکن تا سقف ۳۰ سال به شما پرداخت می‌کند. در واقع مبلغ تسهیلات اعطایی از سوی بانک‌ها، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد قیمت خانه مورد نظر در زمان خرید می‌شود.
نرخ سود تسهیلات مسکن ۳۰ ساله چقدر می‌شود؟
در هر زمان متناسب با شرایط اقتصادی جامعه، سود تسهیلات بانکی تغییر می‌کند. در حال حاضر به خاطر تورم بالایی که وجود دارد، این نرخ در بانک‌های لهستان حدود ۷ الی ۸ درصد است.
با چه تورمی؟
تورم الان حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد است؛ به خاطر جنگ، حدود ۶ میلیون اوکراینی به لهستان مهاجرت کرده‌اند که فشار مالی را بر اقتصاد این کشور ۳۰ میلیون نفری افزایش داده است. من سال ۲۰۱۵ هم اینجا ساکن بودم. آنموقع تورم منفی بود که البته این هم خوب نیست و نشان می‌دهد که اقتصاد دچار مشکل است. قبل از ماجرای کرونا و جنگ اخیر هم تورم حدود ۷ درصد بود.
میزان اقساط وام مسکن چقدر است؟
اینجا متراژ خانه‌ها اغلب بین ۴۵ تا ۶۵ متر است. اگر بخواهید وام ۳۰ ساله مسکن از بانک‌های لهستان بگیرید، اقساط ماهانه آن تقریبا به اندازه اجاره یک ماه همان خانه می‌شود؛ مثلا حدود ۲۰ درصد بیشتر.
به اچ‌اس‌بی‌سی برگردیم؛ یکی از مواردی که این بانک در سال‌های اخیر روی آن متمرکز شده، مباحث زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی است. در این زمینه چه اقداماتی انجام داده؟
بانک خودش را متعهد به محیط‌زیست می‌داند. مثلا اگر دو شرکت خودروسازی برقی و بنزینی تقاضای تسهیلات بدهند، بانک شرکتی که خودروی برقی تولید می‌کند را ترجیح می‌دهد. حتی اگر پارامترهایش مقداری پایین‌تر هم باشد. در بحث گرمایش زمین هم به شدت جدی است؛ حتی در موارد جزئی. مثلا محدوده دمایی ساختمان ۸ طبقه اچ‌اس‌بی‌سی در کراکوف به شکل اتومات و برمبنای استاندارد محیط‌زیستی تنظیم شده است.
در حوزه اقدامات خیرخواهانه چطور؟
این مورد هم مشابه فعالیت‌های محیط‌زیستی است. مثلا در ماجرای جنگ اخیر، با خرید آمبولانس و تجهیزات پزشکی به جنگ‌زدگان کمک کرد. در زمینه فقر و بهداشت هم در کشورهای کم‌برخوردار ورود کرده است. در همکاری با انجمن‌ها هم خانواده‌های نیازمند را شناسایی و به آنها کمک می‌کند تا زندگی بهتری برای خود بسازند.
بانک نیروهایش را هم به انجام این اقدامات ترغیب می‌کند؟
با طرح‌های مختلف سعی می‌کند کارمندان خود را تشویق کند. مثلا یک نوع مرخصی تعریف کرده که بین ۳ تا ۵ روز است. کارمندانی که در برنامه‌های محیط‌زیستی یا خیرخواهانه شرکت کنند، از این مرخصی بهره‌مند می‌شوند. مثلا کارمندی که خون اهدا کرده شامل این مرخصی می‌شود.
چرا تا این میزان در زمینه مسئولیت اجتماعی جدی است؟
داشتن یک چهره خوب و خوشنام، برای شرکت‌های بزرگ مهم است. ضمن اینکه قرار نیست این اقدامات به طور مستقیم به درآمدزایی ختم شود. اصل ماجرا کمک به هم نوع و حفاظت از محیط‌زیست است. منتهی به طور غیرمستقیم باعث می‌شود مردم احساس خوبی نسبت به بانک پیدا کنند.
اقداماتی که بانک‌ها در زمینه ارائه خدمات انجام می‌دهند، از جمله همین اعطای تسهیلات برمبنای نیاز روز جامعه یا حضور فعال در حوزه مسئولیت اجتماعی، در شکل‌گیری نوع نگاه مردم نسبت به نهاد بانک تاثیر مستقیم دارد.شما چند سال است که در لهستان زندگی می‌کنید؛ مردم این کشور نسبت به بانک چه نگاهی دارند؟
بانک را نهادی می‌دانند که وظیفه دارد به آنها خدمات مالی ارائه کند. اینکار را هم تا جایی که می‌تواند به خوبی انجام می‌دهد.
نسبت به کارمندان بانک چطور؟
در جامعه لهستان نفس کار کردن مهم است و ارزش تلقی می‌شود. اینکه شغل شما چیست در درجه چندم اهمیت قرار می‌گیرد. ضمن اینکه بانک امکانات خاص اضافه‌ای مثل تسهیلات به نیروهایش نمی‌دهد و اساسا افراد مختلف جامعه می‌توانند برمبنای اعتبارشان وام بگیرند. اگر افزایش حقوقی هم باشد، در چارچوب قوانینی است که در شرکت‌های دیگر هم کم و بیش وجود دارد.
حقوق متوسط در لهستان چقدر است؟
میانگین حقوق ماهانه در لهستان حدود هزار و ۶۰۰ یورو است. حقوق پرداختی در بانک هم بسیار متنوع است و برای افراد مختلف فرق می‌کند. من ۱۴ سال سابقه کار دانشگاهی دارم اما حقوق دریافتی‌ام در بانک بیش از ۲ برابر درآمدی است که ماهانه در دانشگاه به دست می‌آوردم.
کدام بخش کار کردن در اچ‌اس‌بی‌سی بیشتر از همه برای شما جذاب است؟
من هر روز مشغول پژوهش هستم و چیز جدیدی یاد می‌گیرم؛ این خیلی برایم لذتبخش است. در واقع جنس کار من در تیم مدیریت ریسک، شبیه همان کار پژوهشی است که در دانشگاه انجام می‌دادم.
و زیباترین آرزوی شما برای آینده؟
امیدوارم روزی به ایران برگردم، حتی در زمان بازنشستگی و کمک کنم تا تخصصی که در اینجا آموختم در بانک‌های کشور خودم پیاده شود.
